Như chúng ta đã biết, các thành phần trong nước thải dệt nhuộm là rất phức tạp, loại nước thải này có chứa nhiều tạp chất gây ô nhiễm nặng cho môi trường nếu như không được xử lý mà xả thải trực tiếp ra nguồn tiếp nhận, vì thế loại nước thải này được nhà nước ta xếp vào loại nước thải đặc biệt nguy hại nhất, bởi đặc trưng của nước thải dệt nhuộm là chứa nhiều tạp chất nên trong quá trình xử lý phải kết hợp nhiều phương pháp xử lý với nhau như phương pháp cơ học, hóa học, hóa – lý và phương pháp sinh học ứng dụng vi sinh xử lý nước thải dệt nhuộm mới có thể loại bỏ những tạp chất có trong nước thải dệt nhuộm . Bài viết hôm nay sẽ nói về một hợp chất có trong nước thải dệt nhuộm, và đây là một trong những hợp chất gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng nếu không được xử lý trước khi xả thải ra môi trường, đó là thuốc nhuộm phân tán trong quá trình dệt nhuộm.
Thuốc nhuộm phân tán có chứa các hợp chất không tan trong nước như: SO3Na , - COONa, thuốc nhuộm phân tán hầu hết là các chất màu azo và antraquinon. Tên gọi của lớp thuốc nhuộm này chỉ rằng chúng có độ hòa tan rất thấp trong nước và phải sử dụng ở dang huyền phù hay phân tán với kích thước hạt trong khoảng 0,2 – 2µ m, được dùng để nhuộm loại xơ nhân tạo ghét nước duy nhất bấy giờ là xơ acetat. Sau này thì thuốc nhuộm phân tán kiểu mới được tổng hợp để đáp ứng nhu cầu nhuộm của các xơ : polyamit, polyester, poly acrylonitrin, poly vinylic và các xơ tổng hợp khác.
Quá trình sử dụng thuốc nhuộm phân tán trong dệt nhuộm. Photo by internet
Thuốc nhuộm phân tán có thể được chia làm 3 phân nhóm dựa theo phân lớp kỹ thuật
Thuốc nhuộm phân tán thông thường và có thể diazo hoá sau nhuộm
- Thuốc nhuộm phân tán gốc azo
- Thuốc nhuộm phân tán là dẫn xuất của antraquinon
- Những thuốc nhuộm phân tán có cấu trúc khác
Thuốc nhuộm phân tán chứa kim loại
Thuốc nhuộm phân tán chứa kim loại 1:2 dùng để nhuộm xơ polyamit có cấu tạo gần giống như thuốc nhuộm acid chứa kim loại 1:2 . Nhưng khác ở chỗ chúng không chứa các nhóm tạo cho thuốc nhuộm tính tan.
Thuốc nhuộm phân tán chứa kim loại 1:1 cũng hoà tan trong nước được sản xuất ở dạng bột mịn phân tán cao. Chúng khác thuốc nhuộm phân tán thông thường ở khả năng đều màu và khả năng che phủ cấu trúc không đều màu của xơ polyamid nhưng vuợt hẳn chúng về độ bền với gia công ướt, ánh sáng độ bền với ma sát rất khá.
Thuốc nhuộm phân tán hoạt tính
Đa số thuốc nhuộm lớp này được dùng để nhuộm xơ cellulose, số ít để nhuộm len, tơ tằm nhưng cũng có một vài loại dùng để nhuộm sọi polyamit
Đặc điểm chung: không chứa nhóm cho tính tan ở phần mang màu cũng được sản xuất ở dạng bột mịn phân tán cao, nhưng có chứa nhóm phản ứng. Trong điều kiện nhuộm chúng sẽ thực hiện liên kết hoá trị với xơ và nằm lại trên xơ vừa ở dạng không tan trong nước vừa ở dang liên kết với xơ.
Những loại thuốc nhuộm kiểu này chia làm các nhóm sau :
Loại chứa nhóm epoxy để nhuộm polyamid có công thức tổng quát:
Loại procynylon có một trong các công thức tổng quát sau:
Loại levafix có dạng tổng quát:
